جنبش‌‏های اسلامی – سیاسی معاصر

جنبش‌ های اسلامی – سیاسی معاصر شاید بیش از هر موضوع دیگری در جهان اسلام و در دوران کنونی نیاز به بررسی و شناخت آکادمیک داشته باشد. اینکه جنبش‌ های اسلامی در سال‌ های گذشته به کانون اخبار و ملاحظات جهانی بدل گردیده است، نشان از اهمیت و نیز ابهام‌ های ظاهری آن دارد. جنبش ‌های اسلامی در سراسر جهان به وقوع می ‌پیوندد و همواره آحاد انسانی را با خود درگیر می ‌کند؛ این درگیری گاه از سر ترس و هراس بوده و گاه از سر جذب در آرمان ‌های آن بوده است. جنبش‌ های اسلامی – سیاسی در دوران معاصر به بحثی طنین‌ انداز در محافل دانشگاهی از یک سو و در میان توده مردم از سویی دیگر بدل گشته است. بحث ‌هایی که از جنبش‌ های اسلامی بیان می ‌شود، چه در جهان اسلام و چه در جهان غیراسلام، گویی با واکنشی دوگانه همراه است؛ واکنشی که در پاره ‌ای موارد با جاذبه و شکل ‌گیری روحیه ‌ای از تقویت اسلام ‌خواهی تا اسلام ‌هراسی و ترس از گسترش پدیده تروریسم را با خود به همراه داشته است. از این جهت که، جنبش ‌های رادیکال (افراطی) که شکلی از بازگشت کورکورانه به سنت‌ های پیشین را دارند با جنبش‌ های لیبرال که تا حد زیادی از مبانی و سرچشمه‌ های اسلامی فاصله گرفته‌ اند و نیز جنبش ‌های نهضت ‌محور که در تلاش برای ایجاد حکومتی شایسته جهت ایجاد جهانی متعالی هستند، از یکدیگر بازشناخته شوند و همواره مرز بین این جنبش ‌ها از یکدیگر جدا باشد. اینکه جنبش‌ های اسلامی، از هرگونه آن، درصدد کسب قدرت بوده‌ اند و خواهان برقراری نظام سیاسی آرمانی خود هستند، بدیهی می ‌نماید؛ اما در بیانی شیواتر باید گفت که در کنار این میل رسیدن به قدرت، معنایی که هر جنبش از دید خود درست می ‌پندارد، نهفته است؛ معنایی که به گونه ‌ای، جهان‌ بینی جریان ‌های گوناگون اسلامی را از یکدیگر و از اندیشه‌ های رقیب، چه در مشرق زمین و چه در جهان غرب متمایز می ‌سازد. برای نمونه، بدیهی است که جهان‌ بینی جنبشی افراطی با جنبشی لیبرال و یا نهضت ‌محور تفاوتی فاحش دارد و جنبش‌ های نهضت ‌محور، همواره تدبیری حقیقی‌ تر را با خود همراه داشته است (مانند نهضت اسلامی ایران) که لازم است مورد موشکافی قرار بگیرد.